از همان آغاز دوبله فیلم در ایران موافقت ها و مخالفتها با آن آغاز گردید. موافقین عمدتا قشر عامه مردم بودند که از ابتدا از این فن یا هنر استقبال کرده بودند. تازگی این فن و درک ساده داستان فیلم و کلیت گفتار گویندگان (بدون آنکه به جزئیات و تطبیق آن با اصل اهمیت دهند) برای آنها کفایت میکرد. آنها بدون هیچ دغدغه ای از فیلمی که با زبان فارسی گویندگی میشد استقبال میکردند و هنر گویندگان را می ستودند. اینان معتقد بودند درک داستان فیلم و فهم دیالوگهای فیلم بر هر چیز دیگری ارجح است. با تحریف فیلم بیگانه بودند و اعتقاد داشتند فیلم اصلی هم همانی است که با آنرا با دوبله دیده و شنیده اند. آنها هرگز بدنیال تفاوتهای نسخ اصلی و دوبله نمی رفتند چراکه نه سوادش را داشتند و نه برای آنها چنین چیزی اهمیت داشت. هرچه بود را در همان ساعاتی که فیلم را دیده بودند تمام شده فرض میکردند. تمام قضاوتهای آنها از فیلم و داستانش صرفا براساس چیزی بود که در دوبله فارسی شنیده بودند. این اعتماد کامل به جامعه دوبله هرگز بازخورد مناسبی نداشت. چراکه گویندگان از همان ابتدا تحریف در دوبله را آغاز کرده بودند. از همان زمان که نخستین وعده دیدار (بعنوان نخستین دوبله ایران) نامش به دختر فراری عوض شده بود. شخصیتهای خارجی فیلم با اسامی خارجی، در دوبله فارسی اسمی ایرانی و شخصیتی ایرانی داشتند. تحریفها چنان بود که نه تنها به نام و اسامی شخصیتها رحم نشده بود بلکه تیتراژ فیلم را در بخش معرفی کمپانی فرانسوی سازنده فیلم حذف و نام میترا فیلم با ذکر نام گویندگان فیلم را درج کرده بودند...
اما گروه دومی هم بودند که شاهد چنین تغییراتی بودند و اگرچه در ابتدا لب فرو بستند اما به مرور بر این دگرگونیها شوریدند و این اعتراض را نُقل جراید و رسانه ها نیز کردند. آنان تا جائی پیش رفتند که حتی دوبله های کاملا وفادار به اصل را نیز زیر سوال بردند و در نهایت با ماهیت خود دوبله نیز مخالفت ورزیدند. آنان معتقد بوده و هستند که دوبله نوعی تحریف و تغییر در اصالت فیلم است حتی اگر تحریفی صورت ندهد. آنها معتقدند خود دوبله نوعی تحریف است. معتقدند دوبله تکنیک یا فنی زاید و نچسب است.
در اینجا به ارائه نظرات مهمی که از دو دیدگاه مختلف (بخصوص قشر مخالف) طی سالهای عمر دوبلاژ در ایران منتشر گردیده می پردازیم و سپس در جمع بندی خود ، دیدگاه نهائی را که ماحصل چنین تقابلهای ذهنی است ذکر میکنیم
دکتر هوشنگ کاووسی منتقد بنام سینما و فیلم و بنیانگذار نقد تحلیلی فیلم در ایران در سال 1333 در یکی از جراید (با لحنی ریشخند و نیشخند دار) نوشت :
... چرا فیلم های دوبله به نوار عکس متحرک لطمه خواهد زد؟ قطعا (درجواب به این پرسش) یا ساکت خواهیم ماند یا خواهید گفت برای آنکه نوعش بهتر است.اگر با همان قیمت ما بتوانیم فیلم بهتری را که به زبان مادری ما تکلم میکند مشاهده کنیم ، چرا نبینیم و این نوارهای فیلمی عصبانی کننده را نگاه کنیم؟مردم از تخمخ شکستن و پسته شکستن میخواهند دو ساعت به سینما رفته و تفریح نمایند ، نه اینکه عذاب کشیده و عصبانی شوند. باید گفت که فیلم خوب خارجی که دوبله میشود به مردم خدمت میکند. اضافه بر آن که مدت کوتاهی را بخوبی در سالن سینما می گذراند و سطوح معلومات و درک او بالا میرود. یکی از آقایان ذینفع در یکی از استودیوهای فارسی که از فیلم دوبله وحشت داشت ، یک روز از یک نفر که اطلاعی در مورد سینما و فیلم از لحاظ بین المللی داشت پرسید : آیا در کشورهای خارجی در مقابل دوبله چه میکنند و چطور از آن به نفع صنعت ملی فیلمشان جلوگیری می نمایند؟ آن شخص ، منصفانه جواب داد : به یک وسیله کاملا قاطع متوسل میشوند و آن عبارت از این است که سطح فنی و هنری صنعت فیلمشان را بالا می برند. بدون شک فیلم دوبله به بقای دکان فیلمسازی در ایران ضربه شدیدی وارد خواهد کرد.
طغرل افشار از بهترین و باسوادترین منتقدان پیشگام فیلم در ایران در پیک سینما طی مقاله ای درخصوص دوبله در همان سال با مضمون زیر نوشت :
عمل دوبله فیلمهای خارجی از لحاظ شناساندن سینما و جلب دقت و ذوق مردم نسبت به این هنر در کشور ، عمل مفید و صحیحی است. اگر در سال 15 الی 20 فیلم مناسب فارسی دوبله شود از جهت اینکه کلیه تماشاچیان سینما خواهد توانست از داستان و جزئیات فیلم ها و در نتیجه با اساس هنری و اجتماعی هر فیلم آشنا شوند عمل مثبتی انجام خواهد گرفت.بدین جهت ما معتقدیم که دوبلاژ فیلمها بشرطی که با دقت و بخوبی انجام گیرد از لحاظ شناساندن سینما عمل برجسته و قابل تحسینی می باشد.... ولی ما از حالا این تذکر را میدهیم که در دوبلاژ باید رعایت نکات هنری زیر بشود:
1)در تطبیق صدا با لبها و سبک مکالمات و تناسب آهنگ صدا با پذسوناژ باید دقات زیاد شود 2) موزیک متن فیلم حتی المقدور نگهداری شود. بدین معنی که دوبلاژ سبب نگردد که موزیک متن فیلم محو و نابود گردد 3) علاوه بر این ، در کار دوبلاژ صرفه جوئی نگردد. زیرا گاهی اوقات فقط دو یا سه کلمات فیلم را اجرا می کنند و این عمل صحیحی نیست 4) در دوبلاژ باید رعایت تیپ فیلم و پرسوناژهای آن بشود. نام قهرمان و داستان و مکان تغییر داده نشود و زمان و مکان فیلم محفوظ باشد.
در خردادماه سال 1339 ستاره سینما در شماره های 252 تا 255 خود دیدگاه های صاحب نظران و دست اندکاران سینما و دوبله را درخصوص ماهیت وجودی دوبله ، با طرح 5 سوال به چالش کشید . سوالهای مطرح شده برای سینماگران این سوالها بود:
1- بنظر شما مناسب ترین راه برای فهماندن یک فیلم خارجی به تماشاگران ایرانی گذاردن زیرنویس است یا ترجمه و یا دوبله فیلم به زبان فارسی؟ دلایلی که برای اثبات نظر خود اقامه می نماید چیست؟
2- آیا هر نوع فیلمی را میتوان دوبله کرد؟ و به اعتقاد شما دوبله و حتی بهترین آن به اصالت فیلم لطمه وارد نمیسازد؟ و برای رفع این نقیصه چه راهی پیشنهاد میکنید؟
3-بنظر شما فیلمهای خارجی در استودیوهای دوبلاژ ایران بهتر دوبله میشود یا در خارج؟(مثل کشور ایتالیا)
4-ایا به رعایت امانت معتقدید یا اینکه میتوان برای موفقیت تجارتی فیلم هر نوع دگرگونی را در آن جایز دانست؟
5- برای بهتر شدن دوبلاژ فیلمهای خارجی چه طریقی را ارائه میدهید؟
پاسخهای سینماگران را در اینخصوص و در آن مجله و در آن سال میخوانیم
دکتر هوشنگ کاووسی (منتقد فیلم) در مذمت دوبله چنین نوشت:
برای کسانی که در جنبه خلاقه سینما کار می کنند دوبلاژ عملی منفور و تجاوز به اصول و تمامیت و اصالت یک فیلم است. در کنگره بین المللی سینما که در سال 1945 در شهر بال ، واقع در سوئیس تشکیل گردید با اکثریت قریب به اتفاق دوبلاژ تحریم شد ... در کنگره 1956 که در پاریس تشکیل شد و من به نمایندگی از ایران در آن شرکت کردم و در یکی از جلسات که بحث دخالت در اصالت و تمامیت آثار سینمائی به میان آمد و موضوع دوبلاژ مجددا مطرح شد ، نظر کنگره بال 1945 تایید شد و دوبلاژ کماکان یک نوع کلاهبرداری شمرده گردید و لازم به توضیح نیست که من به نوبه خود علیه دوبلاژ و یا هر نوع دخالت بی مورد در فیلمها رای دادم. و در تمام مدت فعالیت سینمائی خود نیز در ایران پیشنهاد دوبلاژ فیلم را که توسط چند واردکننده شده بود و حتی پیشنهاد ترجمه ی متن گفتگو از فرانسه به فارسی و تحت نظر گرفتن آنرا رد کرده ام.
و اما سخنان بالا را برای صاحبان پول پرست معاملات سینمائی و جویندگان ریال گفتن همانا قرائت یاسین به سمع حمار است.برای آنها که روزی معاملات قند و شکر و برنج و آهن و چای و پارچه و روده و خوار و بار و لاستیک و غیره میکردند چک و سفته و برات میدادند و میگرفتند فیلم هم همانند کالاهای دیگر است.ارزش و عدم ارزش یک اثر ذوقی برای آنها مطرح نیست. آنچه مطرح است ریال و جریانی است که از گیشه سینما تا حسابجاری در بانک طی میگردد. نتیجه میگیرم دوبلاژ بد یا خوب فعلا وجود ندارد و نمیتوان آنرا از ابتذال نجات داد چون سراپای آن مبتذل و آلوده است و فقط میتوان سعی کرد بیش از پیش در نجاست زار ابتذال غوطه ور نگردد.
برمیگردیم به سوالهای مجله ستاره سینما. معمولا در کشورهای دیگر ، این راه را انتخاب میکنند:
ابتدا یک نسخه فیلم را به زبان اصلی یا زیرنویس در چند سینما به نمایش میگذارند پس از آنکه بهره برداری آن فیلمها در سینماهای زبده پایان یافت ، نسخه دوبله آنرا در سینماهای محله و شهرستانها به نمایش می گذارند. این کار در ایران روی مقیاس کوچکتری به دو طرز انجام میگیرد. در مورد بعضی فیلمها مانند برادران کارامازوف و سایونارا و چند فیلم دیگر دو نسخه وجود داشته یکی نسخه اصلی ، یکی نسخه دوبله.در مورد دوم حاشیه ضبط صورت مغناطیسی فارسی را در مکان دیگری از فیلم ایجاد کرده اند تا بقول خودشان حاشیه صوت اصلی از میان نرود اما روی همان نسخه برای سنگرون ساختن و تطبیق دادن صدا و حرکت آنقدر فعل و انفعال بوجود آمده و چند تصویر اینجا و چند تصویر آنجا چیده شده که به تداوم مونتاژ و موضوع لطمه وارد آمده است (بهترین و برجسته ترین مثال ، فیلم فردا گریه خواهم کرد است که بیننده دلش مخیواست همانجا فی المجلس گریه کند) و فیلمهای دیگری که دیده ایم.
پس بهترین راه برای توسعه سینما نشان دادن نسخه اصلی هر فیلم با زیرنویس فارسی بدوا ، و دوبلاژ آن به فارسی بعدا است. در مورد بقیه سوالها باید بگویم که پاسخ آنها در آنچه که بالاتر گفته ام مستتر است. در کلیت باید بگویم من به رعایت امانت معتقدم و در مورد موفقیت تجاری ، مخصوصا آن موفقیت تجاری که به بهای تباه کردن تراوش ذوق دیگران تمام نشود هیچگونه نظر و ایده ای ندارم.
سه ماه بعد از چاپ صحبتهای دکتر کاووسی ، پورنگ بهارلو از فعالان موثر دوبله فیلم فارسی در ایتالیا و مدیر دوبلاژ در شماره 268 ستاره سینما در مورخه 1339/05/13 در تایید دوبله و رد صحبتهای کاووسی چنین نوشت:
نوسنده محترم آقای دکتر کاووسی که در غالب مباحث سینمائی دارای نظر صائبی هستند مینویسند در کنگره بال گفته شده دوبله به اصالت فیلم لطمه میزند و خیلی روی این موضوع تکیه میکنند ولی بقول دکارت هیچ عقیده سخیفی نیست که توسط عده ای از فلاسفه و نویسندگان ابراز نشده باشد. اگر هم نظر هیئت مزبور در مورد کشورهای اروپائی صدق کند ، در مورد کشور ما که درک فیلم برای مردم گاهی به درجه صفر تنزل میکند صحیح نیست. دوبله فیلم ، اگر هم به اصالت آن لطمه بزند ، در مقابل ، بهترین وسیله برای درک بیشتر فیلم است. وقتی نگارنده ، فیلم هندوستان را به زبان را به زبان ایتالیائی برای روسه لینی دوبله میکردم ، از مهلت استفاده کرده و نظر او را درباره دوبله خواستم. روسه لینی گفت این موضوع نسبی است . اصالت فیلم تا جائی مهم است که به درک فیلم لطمه نزند و بسته به اینست که بخواهیم فیلم را در یک فستیوال بین المللی نشان بدهیم یا در یک دهکده . درصورت دوم ، شکی نیست که بهتر است فیلم به زبانی که قابل فهم آنهاست دوبله شود ...
نظر پرویز بهرام (گوینده و مدیر دوبلاژ فیلم) در مورد سوالهای ستاره سینما و در تایید دوبلاژ که در همان سال چاپ شد
1- فهمیدن و فهمانیدن یک فیلم امری اعتباری و به عوامل زیادی از جمله دیالوگ (گفت و شنود) بستگی تام و تمام دارد. تماشاگران با خصوصیات و تمایلات گوناگون به دیدن فیلم میروند و با قضاوتهای مختلف از سینما خارج میشوند و قهرمانان فیلم را برحسب نیاز درونی خود محکوم یا حاکم میکنند . در چنین دنیای پرضد و نقیضی آیا میتوان مناسبترین راه را برای فی المثل فهماندن یک فیلم خارجی که بیان کننده سرگذشت و زندگی خاص ملل دیگر است ارائه داد؟ من که فکر نمیکنم.ولی ناگزیر بطور نسبی این است عقیده من:
دوبله بهترین و ثمربخشترین راه انتقال افکار و عقاید و تحول روحی قهرمانان یک فیلم است،بالاخص به تماشاچیان ایرانی. قدرت و خلاقیت یک کارگردان در نشان دادن حالات و نکته گوئی درونی کاراکترهای فیلم و ایجاد اتمسفر حدی دارد.کارگردان سلطان بلامنازع وسایل هنری در سینما ، از قبیل نور و غیره برای القای هدف نویسنده است.اما لحظه ای فرا میرسد که تمام این عوامل از پای در می آیند و تنها سخن و کلام (دوبله) به فریاد القاء افکار قهرمانان فیلم میرسد. مسلما بخاطر دارید که قدرت هنری هنرپیشگان و کارگردانان دوران صامت در پرده دری از رازهای پیچیده و نامرئی درون بشر به منتها غظمت خود رسید ولی بالاخره و بالاجبار، سخن و کلام (دوبله) ابتدا نگاه های عمیق ستارگان دوران صامت را توضیح و تفسیر کرد و عاقبت یکی از عواملی شد که ستارگان صامت را طرد و خانه نشین نمود.زیرنویس و ترجمه ی محاوره ی فیلم هم در دنیای کنونی بخصوص در ایران نتوانست به حیات خود ادامه دهد. ناچار ، دوبله در سینما حیات تازه ای را آغاز کرد. زیرنویس بد به برداشت تماشاچی صدمه میزند و ارزش تصاویر را از بین میبرد و تماشاگر را به دوران سر گرفتار میکند. ترجمه لطمه اساسی و غیر قابل جبرانی به جنبش و اتمسفر فیلم میزند ، پس ناگزیر دوبله وسیله مناسبی (البته در چارچوب مقدورات) برای فهماندن فیلم به تماشاچی ایرانیست.
2- آری، هرنوع فیلمی را میتوان دوبله کرد. بدلیل آنکه هرنوع کتابی را میتوان ترجمه کرد. البته در تنظیم و تطبیق دیالوگ فیلمهای هنری ، ذوق فوق العاده ، دانش و بینش وسیع و همه جانبه باید داشت. در غیر اینصورت به اصل آن لطمه زده ایم.
3- پلیخ این سوال را روز و شب تماشاچیان سینما می دهند.
4- احتیاج ، علت اللعل جمیع بدبختیهای بشری است.در قاموس احتیاج و تجارت ، امانت و صداقت مفهومی ندارد.احتیاج وادار میکند که مدیران دوبلاژ تابع ذوف و سلیقه مبتذل عمومی گردند. در اینجا مفهوم تنظیم دیالوگ همچون قانون عرضه و تقاضا در علم اقتصاد جلوه گر میشود. هم میتوان بر روی تقاضاها ذوق ابتدائی عمومی تکیه کرد و لمید ، و هم میتوان ذوق عمومی را دگرگون کرد و چیز بهتر و آموزنده تری به تماشاگران فیلم عرضه نمود و موفق شد. به عقیده من وظیفه تنظیم دیالوگ و ترجمه و بازگو کردن اراجیف و واقعیات تلخ زندگی روزمره مردم نیست. بلکه وظیفه اساسی او کامل و زیبا ساختن محاورات روزانه تماشاچی است. اگر در تنظیم محاورات گفت و شنود فیلم امین باشیم و خواسته های اصیل و عالی تماشاچی را در ان بگنجانیم ، فیلم از هر نظر موفق خواهد بود.
5- الف) تهیه دیالوگ ( گفت و شنود) مناسب و هنری ب) تکامل تکنیک کار ج) انتخاب گویندگان کار آزموده د) دادن آزادی به تنظیم کنندگان دیالوگ. چراکه رکن و حلقه اساسی هنر آزادیست.آزادی.
نظر فریدون رهنما (شاعر ، روزنامه نگار ، منتقد و پژوهشگر سینما و کارگردان فیلمهایی چون تخت جمشید و پسر ایران از مادرش بیخبر است و کسی که واژه های معادل فارسی را بجای واژه های سینمائی باب کرد) درخصوص سوال های ستاره سینما
1- در این روزگار بهتر است که فیلمهای خارجی به صدای فارسی برگردانیده شود و آن هنگام سطح دانش هنری تماشاگران ایرانی بالا رفت می توان به زیرنویس که بهترین راه نمایش فیلم خارجی است بازگشت
2-آری، البته به اصالت فیلم زیان می رساند اما اکنون تنها راهی است که به گمان من باید پیش گرفت.
3- هیچیک از آنها آنگونه که باید باشد نیست. بی گمان این کار پیشرفت های بسیاری کرده است اما هنوز نادرست است.
4- البته با دست بردن در متم اصلی سخت مخالفم.
5- الف) مشاوران ترجمه به زبان گفتگوهای فیلم بخوبی آشنا باشند و در کشوری که فیلم در آن ساخته شده زیسته باشند.
ب) دستگاههای کار کاملتر و آماده تر باشد.
ج) بازی بهتر باشد و از شیوه سخنرانی و خطابه که شیوه رایج تئاتر و سینما و رادی و تلویزیون است بدور باشد.
د) دست کمنمونه های کار بیشتر بررسی شود و از بازیگران فیلمهای خوب خارجی سادگی آموخته شود.
نظر عزیزالله بهادری ( نویسنده ، تهیه کننده ، کارگردان و منتقد سینما و دانش آموخته سینما از پراگ) درخصوص سوال های ستاره سینما
1- چون بین تماشاگران ایرانی که به دیدن فیلمهای خارجی می روند از حیث دارا بودن فرهنگ عمومی بطور کل ، و فهم و ادراک هنر سینما بطور اخص تفاوت فاحشی وجود دارد ، بنابراین اگر منظور ، فهماندن موضوع فیلم و ارضاء و خوشایند اکثریت نزدیک به اتفاق آنها باشد گمان کنم از بین سه طریق ( دوبله ، زیرنویس و ترجمه) ، دوبله بهترین و مناسب ترین است
2- فکر میکنم اگر کاملترین شرایط را هم برای دوبله یک فیلم فراهم کنند باز به اصالت فیلم لطمه وارد می آید. منتها این یک امر نسبی است. بعضی از فیلمها هستند که براحتی میتوان آنها را دوبله کرد بدون اینکه ترس از موضوع اصالت آن مطرح باشد و بعضی دیگر بعلت شرایط خاص خود برعکس دسته اول و رعایت اصل اصالت در آنان واجب و لازم است که شرایط کاملی را برای دوبله بوجود آورد.
3- نمیتوان گفت که تمام استودیوهای دوبلاژ ایران بهتر یا بدتر از استودیوهای خارج از کشور است. چراکه در هر دو مکان ، هم فیلمها را خوب دوبله میکنند و هم بد. در هر دوجا هم آدمهای فرصت طلب و سودجو هستند. بطور کلی در ایران ، شرایط برای دوبله فیلمهای خارجی به مراتب مستعدتر است تا کشورهای خارج.
4- رعایت امانت و اصالت از شرایط لازم و اولیه دوبله یک فیلم است و اصولا نباید بخاطر موفقیت تجاری فیلم هدف و منظور سازندگان آنرا با تغییرات عجیب و غریب قربانی کرد، ولی این بمعنای آن نیست که دگرگونی و تغییر اصولا در دوبله جایز نیست.
5- اول: سندیکا باید دست اشخاص ناصالح را از این کار کوتاه کند. دوم : همکاری مترجمین خوب با مدیر دوبلاژ صالح و باسواد وارد به کار سینما و تئاتر و دوبلورها و هنرپیشگان با تجربه و مستعد است.
در سالهای پیش از انقلاب (بویژه دهه های 30 و 40) دوبله نقشی اساسی در مخفی کردن ضعف اساسی عده زیادی از بازیگران که در گویش صحیح مشکل داشتند میشد. حتی بازیگرانی که دیالوگهای بلند خود را در برخی صحنه ها از یاد می بردند میتوانستند صرفا لب و دهان خود را تکان دهند تا بعدا در دوبله دیالگوها در دهان بازیگر جایگذاری و تثبیت گردد. در دهه 50 با وارد شدن موج نوی سینمای ایران به سینمای عامه ، توقع بازیگران بالاتر رفت. برخی از آنها دوبله را بر نمی تافتند و بر آن و ماهیتش خرده میگرفتند و گویندگان را در انتقال حس واقعی بازیگر ایرانی به باد نقد و ملامت میگرفتند. کارگردانان و تهیه کنندگان برخی فیلمها نیز معتقد بودند که گویندگان دوبله با آن صداهای اتوکشیده و شفاف خود ، نوع بازی و ریزه کاریهای بازی بازیگران را به چالش می کشند و از ارزشهای واقعی بازی بازیگر می کاهند و بجای آنکه گویندگان تحت تاثیر بازی بازیگران باشند ، این بازیگران هستند که تحت تاثیر نوع گویشی قرار میگیرند که قرار است آن گویش توسط یک گوینده روی آنها جاسازی شود.
بعنوان مثال
خانم فرزانه تاییدی در یک مصاحبه اعلام کرد که : دوبلورها فیلمها را خراب میکنند...
در پی این این صحبت ، سندیکای گویندگان فیلم در برابر این اظهار نظر موضع گیری تندی کرد و تهدید نمود که من بعد فیلمهای ایرانی را دوبله نخواهند کرد... لیکن با وساطت عده ای (که عمدتا تهیه کنندگان فیلمها بودند) این مساله منتفی شد
در چهاردم بهمن سال 1335 شاید اولین نقد رسمی بر شیوه های نادرست دوبله در ستاره سینما و طی یک سرمقاله بشرح ذیل منتشر شد:
دوبلاژ یا به اصطلاح مورد گفتگوی خودمان "واسطه ها" قابل استفاده ساختن فیلم برای عده ای از ناآشنایان به این زبان بود که هرگاه فیلم را به زبان خویش نمی دیدند مطمئنا هیچگونه استفاده ای از آن نمی توانستند ببرند و فقط از همین یک نقطه نظر و برای همین اجتماع و اقلیت خاص در این گوشه از کره ی خاک که به زبان فارسی سخن میگویند دوبلاژ فیلم مورد استفاده واقع گشته و عمل مباشرین این امر در همین حدود و با درنظر گرفتن این شرایط می توانست قابل تحسین و تمجید باشد.اما تمام صحبت ما تاکنون تورام با صحت و امانت و به عبارت دیگر فیلم دوبله شده ای بود که می توانست معیار سایر فیلمهای نوع خود بشمار آید. اما دیده میشود که در عمل دوبلاژ اخیرا تحولات دیگری در شرف تکوین است که در راس آنها ایرانیزه کردن کامل یک فیلم قرار دارد و در این راه از متصدیان دوبلاژ آثار بزرگ و حیرت انگیزی بروز کرده است... یک ماه نمایش موفقیت آمیز دوبله شده ای دلیل بر درستی و کمال آن نمی تواند باشد. زبان قابل فهم تماشاچیان طبقه سوم را از فیلمهای ترجمه شده ی خویش بردارید تا ببینیم چند شب در سینماها بر روی پرده خواهند بود
بهرام ری پور در ستاره سینما شماره 456 و در مصاحبه با پورنگ بهارلو در تقبیح دوبله چنین میگوید:
سینمای فارسی طی سالها فعالیت منحرف خود ، فرزند خلفی از خود برجای میگذارد با نقشی مخرب تر. اگر سینمای فارسی فقط نقش صادرکننده و مرتکب شونده ی نمونه های بی بند و باری را متضمن بود ، فرزند خلف وی (دوبلاژ) رل مخرب و مسخ کننده آثار دیگران را عهده دار شد و طی چند سال فعالیت مداوم چنان لطمه ای به بسیاری از آثار سینمائی وارد ساخت که حتی سازنده اصلی نیز با مشاهده اثر "دوبله به فارسی" خود ، قادر به تشخیص آن نبود